Projekt wpisuje się w cel szczegółowy nr 5 Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój: “Podniesienie jakości działań realizowanych przez publiczne i niepubliczne podmioty na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych”., jak również w priorytet inwestycyjny: Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie.
Jego celem jest wdrażanie w Polsce postanowień Konwencji [ONZ] o prawach osób niepełnosprawnych. Jego założeniem jest przygotowanie projektu nowej ustawy, wraz z aktami wykonawczymi do tej ustawy, jak również proponowanymi zmianami w innych ustawach, które będą wdrażać postanowienia wyżej wymienionego dokumentu międzynarodowego. Konwencja przyjęta została przez ONZ 13 grudnia 2006 r. i weszła w życie w 2008 r. Polska ratyfikowała konwencję w 2012 r. Stroną konwencji jest również Unia Europejska. Nakłada ona na państwa- strony szereg zobowiązań w obszarze działań mających na celu realizację postanowień Konwencji, a także określa sposób ich realizacji, monitorowania i upowszechniania w świadomości społecznej.
Obecnie rządowy mechanizm wdrażania postanowień konwencji opiera się na pracy międzyresortowego Zespołu do spraw wykonywania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Pracom Zespołu przewodniczy Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, który jest równocześnie sekretarzem stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. Należy nadmienić również, że realizacja niektórych postanowień Konwencji wymaga nowych działań, przede wszystkim natury legislacyjnej oraz edukacyjnej (upowszechniania standardów zawartych w konwencji).
Wobec powyższego realizacja wnioskowanego projektu posłuży jako wsparcie przy wdrażaniu postanowień Konwencji i wzmocnieniu dotychczas stosowanych mechanizmów.
Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami ma zawierać regulacje związane z niepełnosprawnością, nieznajdujące się w innych aktach prawnych. Celem nowej ustawy ma być szersze niż do tej pory zapewnienie mechanizmów wsparcia zgodnych z Konwencją [ONZ] o prawach osób niepełnosprawnych poprzez operacjonalizacja jej postanowień, w tym poprzez oparcie się na definicjach konwencyjnych.
Przy projektowaniu ustawy zostaną wzięte pod uwagę uwagi końcowe Komitetu ONZ ds. praw osób niepełnosprawnych z dnia 29 października 2018 roku w zw. z rozpatrzeniem sprawozdania Polski z wykonywania Konwencji [ONZ] o prawach osób niepełnosprawnych przez komitet w dniach 4-5 września 2018 roku oraz Społeczny raport alternatywny z realizacji Konwencji z 2015 roku. Przy konstruowaniu nowej ustawy uwzględniona zostanie w szczególności konieczność zagwarantowania osobom z niepełnosprawnościami możliwości niezależnego życia poprzez odpowiednie rozwiązania, zgodne z postanowieniami konwencji.
Przeglądowi ulegną m.in. dotychczas funkcjonujące i przygotowane rozwiązania na rzecz niezależnego życia (np. asystencja osobista), z zakresu zdrowia, rehabilitacji leczniczej, społecznej i zawodowej, mieszkalnictwa, budownictwa i transportu, szeroko rozumianej dostępności (dostępności przestrzeni publicznej: dostępności architektonicznej z uwzględnieniem projektowania uniwersalnego i racjonalnych usprawnień, dostępności cyfrowej, dostępności odnoszącej się do różnych sposobów komunikowania się, dostępności informacji), zatrudniania osób z niepełnosprawnościami (w tym zatrudniania na otwartym rynku pracy, zatrudniania wspomaganego), edukacji włączającej, zabezpieczenia społecznego, orzekania o niepełnosprawności a także te odnoszące się do możliwości samostanowienia o sobie i realizacji podstawowych praw i wolności, związanych z aktywnym uczestnictwem w życiu społecznym.
Ponadto zakłada się przeprowadzenie przeglądu terminologii stosowanej w różnych aktach prawnych, odnoszącej się do niepełnosprawności lub jej rodzajów, pod kątem spójności i zgodności z Konwencją [ONZ] o prawach osób niepełnosprawnych. W wyniku przeprowadzonej analizy zostaną przygotowane propozycje zmian aktów prawnych ujednolicające i dostosowujące zawartą w nich terminologię odnoszącą się do niepełnosprawności. Ustawie o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami będą towarzyszyły przepisy wprowadzające zmiany w innych ustawach w celu zapewnienia spójności przepisów dotyczących niepełnosprawności oraz stosowanej terminologii, a także zgodność z konwencją. Zostaną również przygotowane projekty aktów wykonawczych do ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami (rozporządzenia). Na podstawie powyższego zostanie dokonany również przegląd rozporządzeń i przygotowane zostaną rekomendacje zmian dla rozporządzeń mieszczących się w poszczególnych działach administracji rządowej.
Ponadto zostanie także przygotowana ocena skutków finansowych wdrożenia ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami wraz z przepisami towarzyszącymi.
Na wstępnym etapie realizacji projektu będą uwzględniane: raport syntetyczny Bariery prawne, administracyjne i organizacyjne wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz kierunki działań dotyczące przezwyciężania tych barier i rekomendacje prawne i pozaprawne wypracowane w projekcie “Wdrażanie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa”, a także: społeczny raport alternatywny z realizacji przez Polskę Konwencji ONZ, propozycje wypracowane na przestrzeni lat przez Kongres Osób z Niepełnosprawnościami (projekt ustaw wdrażających Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych Za Niezależnym Życiem.
Zasadne jest również uwzględnienie w ramach prac nad realizacją projektu raportu: Włączający system edukacji i rynku pracy rekomendacje dla polityki publicznej, czy raportu pn. “Konwencja? Sprawdzam! – Raport zbiorczy z monitoringu działań jednostek administracji centralnej na rzecz wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami” opracowany przez Polski Związek Głuchych oraz “Raport weryfikacyjny z monitoringu wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami” opracowany przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Wzięcie pod uwagę powyższych raportów, przygotowanych w ramach typu operacji Monitoring działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami, pozwoli na zapewnienie spójności rozwiązań.
Przy projektowaniu ustawy wzięte zostaną pod uwagę założenia dokumentów strategicznych, w tym Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030. Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami zakłada m.in. potrzebę osiągnięcia wyższego wskaźnika zatrudnienia, likwidację bierności zawodowej oraz pułapki świadczeniowej. Istnieje również potrzeba systemowego uregulowania instrumentów takich jak: asystencja, mieszkalnictwo wspomagane, wspierane podejmowanie decyzji (zgodnie ze Strategią na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030).
W projekcie ustawy odzwierciedlone zostaną również analizy i raporty wypracowane w ramach projektów Aktywni niepełnosprawni narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych oraz Włączenie wyłączonych aktywne instrumenty wsparcia osób niepełnosprawnych na rynku pracy, co zapewni spójność wszystkich pozakonkursowych projektów (PO WER), których liderem jest BON.
Należy zaznaczyć, że ze względu na charakter interwencji i realizację konsultacji społecznych z szerokim środowiskiem i otoczeniem OzN istnieje minimalne ryzyko pojawienia się barier równościowych dotyczących płci, jednakże w przypadku wystąpienia na etapie realizacji konsultacji ewentualnego mniejszego zaangażowania i udziału jednej z płci, będziemy przeciwdziałać temu.
Zapewnimy równy dostęp K i M w procesie konsultacji, uwzględniających obecność K i M na etapie planowania, realizacji i ewaluacji, tak by uwzględnić zróżnicowane podejście K i M w tym zakresie. Uwzględniona zostanie polityka równości szans i stosowanie tej zasady na każdym etapie realizacji procesu konsultacji. Równość będzie komunikowana m.in. poprzez niestereotypowy język oraz podczas spotkań towarzyszących konsultacjom.
